Eksmagazyn.pl

Tworzenie portretów psychologicznych znamy bardzo dobrze z takich filmów jak „Milczenie owiec” czy „Złodziej życia”. Śledczy czasami nie wiedzą już, do jakich metod powinni się uciec i zwracają się do twórców wspomnianych portretów. Nie tylko w amerykańskiej rzeczywistości tak jest. Polacy również korzystają z ich pomocy, choć psychologowie policyjni niejednokrotnie żartują, że są oni wykorzystywani dopiero gdy zawiedzie już wróżka czy jasnowidz.

Portrety psychologiczne stanowią krótką charakterystykę, w której ujmowane są najważniejsze cechy psychiczne sprawcy, a także przejawy jego zachowań. Zazwyczaj używa się ich przy wykrywaniu sprawców zabójstw, ale czasami robi się to też, by „rozpracować” sprawców innych przestępstw, takich jak gwałty, porwania, napady na banki, wymuszenia, kradzieże z włamaniem, jeśli nie można się z tym uporać w żaden inny sposób.

Jak wyglądają działania psychologów w tej kwestii? Wszystko zależy od poświęcenia i metod działania. W filmie „Złodziej życia” Angelina Jolie, która wciela się tam w rolę takiego właśnie psychologa, układa się w grobie ofiary. Tak naprawdę specjaliści twierdzą, że takie „wchodzenie” do umysłów przestępców lub ofiar na niewiele się przydaje. Nie oznacza to jednak, że jest jakikolwiek jeden model działania w tej kwestii. Zazwyczaj psychologowie angażują się w sprawę stosunkowo późno, gdy wiele dróg zostanie już przetartych. Dlatego też początkowo muszą się przede wszystkim sprawdzić, co znajduje się w aktach.

W początkowym etapie portretowania sprawcy psychologowie tworzą portret… ofiary. Im lepiej poznana zostanie ofiara, tym łatwiej będzie określić kontekst całego zdarzenia. Później psychologowie często sami oglądają miejsca zdarzenia. To pozwala uzyskać wiele informacji, ponieważ jest to np. obszar, o którym wie niewiele osób, a te dane zacieśniają krąg zainteresowanych sprawą. Na miejscu zdarzenia, na podstawie raportów policyjnych i innych specyficznych śladów, które psychologowie sami dostrzegają, eksperci policyjni odtwarzają prawdopodobne zachowanie ofiary.

Obraz reagowania sprawcy jest natomiast tworzony na podstawie hipotez opisujących zachowanie ofiary. Dzięki temu możemy się m.in. dowiedzieć czy przestępca czerpał satysfakcję z popełnianego czynu lub wszystko robił „na chłodno”. Poznanie zachowania sprawcy pozwala wnioskować o doświadczeniu, stopniu planowania przestępstwa i motywacji przestępcy. Można również sprawdzić czy przestępca starał się zatrzeć ślady i jak to robił. Na tej podstawie natomiast łatwo jest wyciągnąć konkretne informacje dotyczące jego wiedzy z zakresu kryminalistyki, którą posiada niewielu. Określaniu stopnia, w jakim sprawca zaplanował przestępstwo służy np. analiza, czy sprawca przyniósł narzędzie zbrodni ze sobą, czy użył przypadkowych narzędzi, jak nóż kuchenny lub kabel telefoniczny.

To, co nazywamy portretowaniem psychologicznym to bardzo złożone działania, które wymagają z pewnością interdyscyplinarnego podejścia i wspierania się wynikami konkretnych ekspertyz. Mogą jednak zaowocować odnalezieniem groźnego przestępcy, który myślał, że na zawsze pozostanie już niewidzialny.

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl